بیش از یک دهه ظلم مستمر و نقض حقوق اولیه زنان زندانی؛ گزارش تحقیقی از وضعیت زندان قرچک

بیش از ده سال است که نام زندان زنان قرچک با تضییع و نقض حقوق محبوسان این زندان مترادف شده است. روایت‌های متعدد زندانیانی که در یک  دهه گذشته مدتی هرچند کوتاه را در قرچک گذرانده‌اند، تصویری واضح از شدت نامساعد و غیرانسانی بودن  شرایط زندان و محبوسان را  به دست داده است که بیش از هر زمان دیگر ضرورت تعطیلی همیشگی این زندان را نمایان می‌کند. محلی که امروز از آن به عنوان زندان قرچک یاد می‌شود پیش از تغییر کاربری به زندان در سال ۱۳۸۹، برای مدتی محلی برای بازپروری معتادان (کمپ ترک اعتیاد مردان) بوده است و پیش از آن درواقع سوله‌های مرغداری بوده است. در اواخر سال ۱۳۸۹ سوله‌هایی که کمترین امکانات ابتدایی برای نگهداری افراد را داشتند به زندان زنان تغییر کاربری می‌دهد. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۰ و پس از انتقال گروهی از محبوسان زن از جمله متهمان سیاسی و عقیدتی از دیگر زندان‌ها به قرچک، اولین اعتراض‌های جدی زندانیانی که تجربه تلخ حبس در قرچک را داشتند به شرایط غیرانسانی و اسفناک زندان شروع شد. ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۹۰ خانواده‎های زندانیان سیاسی زن محبوس در قرچک ورامین با نوشتن نامه‎ای خطاب به ریاست وقت کمیسیون حقوق بشر اسلامی ضمن درخواست کمک برای رسیدگی به وضعیت عزیزان خود به شرح جزئیاتی از وضعیت نامساعد و غیرانسانی سوله‌ها (بندهای) زندان قرچک پرداختند. 

با گذشت بیش از یک دهه از زمانی که مقامات مسئول تصمیم گرفتند سوله‌های فاقد کمترین امکانات را به زندانی غیراستاندارد برای زنان بدل کنند، هنوز هم در روایت‌های بسیاری از محبوسانی که تجربه حبس در قرچک را داشتند مهمترین مساله شرایط وحشتناک و غیرانسانی و نقض پیوسته قوانین در این زندان است. 

در این سال‌ها زندان قرچک با وجود تمام شرایط غیرانسانی و غیرقانونی نه تنها تعطیل نشده، بلکه توسعه یافته است و تعداد سوله‌های بیشتری برای نگهداری زندانیان در نظر گرفته شده است. با این‌حال گزارش‌ها از تداوم مشکلات و کمبود امکانات اولیه حکایت دارد. گزارش‌هایی که قریب به اتفاق آنها از زبان زندانیان سیاسی و عقیدتی روایت می‌شود که تجربه سپری کردن سخت‌ترین شب‌ها و روزها را در زندان قرچک داشته‌اند. 

انتقال ناگهانی زندانی سیاسی قرچک به به اوین را نیز شاید بتوان در راستای وحشت حاکمیت از عریان شدن شدت ظلم علیه زندانیان و نقض مدام و شدید حقوق اولیه محبوسان به وسیله روایت‌گری این محبوسان، ارزیابی کرد. این درحالی‌ست که تنها چند روز پس از انتقال این زندانیان از زندان قرچک به زندان اوین، مصطفی نیلی، وکیل دادگستری در صفحه توئیتر خود اعلام کرد که روز دوم مردادماه ۱۴۰۱ در دادگاه کیفری بابت اعلام جرم دادستان تهران مبنی بر نشر اکاذیب محاکمه خواهد شد. به نوشته مصطفی نیلی مستند این پرونده مصاحبه‌ وی در مورد وضعیت موکلانش در زندان قرچک بوده که اکنون به اوین منتقل شده‌اند.

با وجود تمام فشارهای امنیتی و قضایی و شگردهای مقامات برای مسدود کردن مسیر روایت‌گری و آگاهی‌سازی درباره زندان قرچک، به نظر می‌رسد که حاکمیت نتوانسته و نمی‌توانند حقیقت شرایط فاجعه‌بار این زندان را پنهان کند. 

 

زندان قرچک کجاست؟ 

 زندان زنان قرچک در کیلومتر ۱۷ بزرگراه تهران-ورامین (شرق تهران) و قبل از شهر «قرچک» واقع شده است. سوله‌هایی که امروز به عنوان زندان از آن نام برده می‌شود، پیش‌تر مرغداری بوده است و پس از آن، مکانی برای نگهداری معتادان متجاهر یا پرخطر. این سوله‌ها در منطقه‌ایی بیابانی و به اصطلاح «شوره‌زارها» ساخته شده‌اند. شرایط آب‌وهوایی این منطقه بسیار خشک است. و تابستان‌های بسیار گرم و غیرقابل تحملی دارد و در فصول سرد سال نیز هوا بسیار سرد است. از سوی دیگر موقعیت جغرافیایی این زندان باعث شده است که حشرات و موجودات خطرناکی چون رتیل و عقرب در محیط زندان مشاهده شود.